Een huis met een verhaal.
Ca 1932: Jan Punt met zijn dochters Marie (26) en Alie (24), op de oprit van “Onder het Stroodak”. Er stonden toen nog wel wat meer bomen in onze tuin.
In 2015 kochten Marco en ik in een weekend een huis. Soms moet je niet te lang nadenken. We waren bij de eerste bezichtiging op slag verliefd en waagden de sprong. Het was nu of nooit.
Ik werd altijd al blij van oude huizen. Marco werd dat echter iets minder, als hij zag wat er allemaal aan gebeuren moest. Dit huis, gebouwd in 1931, voelde goed. Het past ons als een jas. Als schrijfster en illustrator van (met name) kinderboeken is dit echt een Hans en Grietje-huis. Wat mij waarschijnlijk de heks maakt, maar voor kinderen duik ik graag in die rol.
Een schrijver houdt van verhalen. En een oud huis heeft een verhaal.
Toen ik geboren werd woonden mijn ouders aan de Beatrixlaan nummer 6. Ze bewoonden met mijn broer een kamer bij de familie Mackaay, omdat ze geen huis hadden. Het was de jaren zestig: woningnood. Het jonge stel was uit Den Haag naar het voor hen onbekende Wezep gekomen omdat mijn vader daar in de Margrietkazerne was geplaatst. Toen ik vier maanden was, vertrokken ze naar de nieuwbouw aan de Seringstraat in Wezep, waar ze een huis gekregen hadden. Ik heb mijn hele leven verder in Wezep gewoond. Dus natuurlijk kende ik deze wijk. Er woonden wel vriendjes of vriendinnetjes en mijn broer en ik liepen vaak door de Margrietlaan met de hond. Het huis met het strodak was mij echter nooit opgevallen.
Omdat de Beatrixlaan, waar mijn ouders twee jaar gewoond hadden, bij ons om de hoek is, letterlijk, vroeg ik eerst mijn ouders naar ons huis. Of ze er iets van wisten. Nou, nee dus. Hoewel de afstand tussen Beatrixlaan 6 en ons huis hemelsbreed maar 140 meter is, en in die tijd bovendien paden tussen de huizen door liepen aangezien de tuinen niet zo scherp afgebakend waren. Maar ons huis staat vrij ver van de weg, vrijwel aan het zicht onttrokken door beplanting. Misschien was dat begin jaren zestig ook al zo.
Een stukje Kampen in Wezep.
Het enige aanknopingspunt dat ik dus had, was de naam op de bouwtekening die we bij het gemeentearchief hadden kunnen opvragen. De opdrachtgever was ene Jan Punt, uit Kampen. Vanuit daar ging ik puzzelen. Dat puzzelen doe ik niet in mijn eentje. Mijn maatje in het uitzoeken van familiehistories is Taco de Vries, uit Amersfoort. Ik heb hem nog nooit ontmoet, maar we hebben samen al heel wat geschiedenissen ontrafeld. Ik analyseer foto’s en gebeurtenissen waardoor ik aan jaartallen kom, of namen. Taco duikt vervolgens in online archieven en komt met gezinskaarten, trouwboekjes, gemeentegegevens of krantenartikelen. Zo gingen we ook hier dus te werk.
Het bleek al gauw dat heel veel huizen van voor 1940 gebouwd waren door mensen uit Kampen. Dat had te maken met het Waterwingebied Kampen.
In 1850 begon men met het aanleggen van waterleidingen voor de steden. De Volksgezondheid leed onder cholera en tyfus door vervuild drinkwater. Er kwamen waterwingebieden waar het water op natuurlijke wijze gefilterd werd door fijn zand. Voor Kampen werd dat het bos bij Wezep. Wezep zelf stelde niet zo veel voor, als plek, dus Kampen kreeg een behoorlijk perceel bosgrond, waarop in 1889 een pompstation verrees.
Kampenaren begonnen Wezep te zien als een idyllische omgeving met schone natuur. Omdat het water wat er vandaan kwam zo heerlijk was, moest die plek dat ook wel zijn. Rijke Kampenaren bouwden hier een woning. Soms als vakantiewoning, soms voor permanente bewoning.
Jan Punt was niet buitensporig rijk. Hij was een middenstander en ging met pensioen. Zijn oudste twee dochters waren in 1924 getrouwd en woonden met hun gezinnen in Nederlands-Indië. Zijn derde dochter was verloofd. De jongste twee, Alie en Annie, waren respectievelijk 20 en 14 jaar. Het was het perfecte moment om naar de Wezeper bossen te verkassen.
Toenmalige adressering.
Toen Jan Punt in 1931 zijn huis liet bouwen, stond er een handje vol huizen in de wijk. De Margrietlaan heette uiteraard nog geen Margrietlaan. Margriet was nog niet geboren. De straatnaam van deze brede zandweg was Cultuurweg. Verder was er al de Prins Mauritslaan, die destijds de Puttensteinsweg (het verlengde van de Puttensteinsveldweg) heette. Die weg liep door, door wat nu de kazerne is, de hei over. Twee zijwegen van de Cultuurweg waren er ook al: de huidige Wilhelminalaan en Irenelaan waren zandpaden, met beiden het adres ‘Cultuurweg’. Wat nu de Margrietlaan heet, wordt in krantenadvertenties ook aangeduid als ‘Eerste Cultuurweg.’ Waar of wat de tweede Cultuurweg was, ben ik nog niet achter.
Een nummering was er niet: de huizen hadden perceelnummers. Die begonnen allemaal met een P. Wezep had wijken in letters. De bekendste wijk is die van het Veld en rond de Ruitersveldweg: Wijk U. Blijkbaar heette onze wijk voor de oorlog Wijk P.
Verder hadden de huizen vrijwel allemaal een naam.
Zo had je bijvoorbeeld Zonneblikkeren (Margrietlaan 4); Zonnehof; Veluwenzoom; Ons Honk (Margrietlaan 41); Berghoek; de Heiderand; de Heigraven; Het Mezenbos; Dennenhof; de Specht; Roelie en huize Anny.
Het veevoederbedrijf van Von Henning, nu nog aanwezig aan de Margrietlaan, heette in 1932 Buten Skot.
Voordat de Cultuurweg zijn naam kreeg, was het al een zandweg. De naam was toen naar verluid de Hessenweg. Het was een verbinding van Hattem naar Elburg. Mogelijk werd deze weg vroeger gebruikt door de marskramers uit de Hanzesteden, op weg naar Holland, hoewel Wikipedia ook andere mogelijkheden geeft:
Hessenweg is de benaming van meerdere wegen in Nederland en Noord-Duitsland. Deze naam wordt op verschillende manieren verklaard. Traditioneel is de verklaring dat de naam naar kooplieden verwijst die afkomstig waren uit het Landgraafschap Hessen-Kassel of omgeving. Binnen de etymologie wordt de naam Hessenweg anders verklaard, het zou een verbastering van hers zijn, dat paard betekent. Hessenweg is dan Paardenweg. Fockema Andreae echter meent dat de naam verwijst naar het gebruik van de breedsporige hessenkarren en dat er geen verband is met de kooplieden uit Hessen.
Hoe dan ook: aan die naam herinneren nog sowieso vier huizen:
Hessenhof (Prinses Irenelaan 2)
Hessenberg (Irenelaan 4)
Hessenerf (Wilhelminalaan 9)
Nieuw Hessenerf. (Wilhelminalaan 5)
Onder het Stroodak.
Boven: Jan en Aaltje. Jan hield van auto’s. Ons huis had vanaf het begin een houten garage met dubbele deur. Opvallend is ook Aaltje. Ze staat op alle foto’s in klederdracht.
Ons huis had als nummer P59-5 (afwisselend werd die 5 ook als Romeinse V geschreven) en ook een naam. “Onder het Stroodak”.
Jan Punt liet zijn huis onder architectuur bouwen. Met een rieten kap. Riet was vroeger dakbedekking voor armoedzaaiers geweest. Het was goedkoop en overal te vinden. Maar toen de vormen in de bouwstijl door de Jugendstil wat ronder en organischer werden, werd een rieten dak ineens op een andere manier aantrekkelijk: je kon er alle contouren mee maken die je maar wilde. En omdat het riet in een moeilijke vorm ook weer arbeidsintensief was, werd het ook steeds meer een statussymbool.
Jan had dus een rieten kap. Tot ergernis van de heer Prummel, die drie jaar later, in 1934, een huis liet bouwen naast dat van Jan. Omdat Jan al een rieten kap had, mocht zijn buurman geen riet. Dit in verband met brandgevaar. Het was om en om: riet-pannen-riet- pannen.
Het huis was aanvankelijk ongeschilderd. Net als veel oude huizen met eensteens muren kreeg het onze begin jaren 70 een witte verflaag. Niet alleen omdat witte huizen in die tijd zo schattig gevonden werden: de verf dichtte de baksteen en voegen goed af, waardoor de muur minder vocht en kou doorliet.
Oranjepark.
Het legerkamp werd in 1942 gebouwd in opdracht van de Duitsers. Daan Van Driel heeft al in een vorig verhaal verteld dat het op een dorp moest lijken. Na de oorlog was het kort een interneringskamp voor politiek gevangenen. In 1947/48 kregen de straten in de wijk hun huidige namen. Namelijk na de geboorte van Marijke, maar voor het aftreden van Wilhelmina. Het kamp kreeg logischerwijze de naam Margrietkazerne. Het lag nou eenmaal in de Margrietlaan. De Cultuurweg heeft ook nog (kort) Kampweg geheten, eenvoudig omdat het de weg naar het kamp was. Maar of dat een officiële benaming of iets uit de volksmond was, weet ik niet.
Toen ik me over de huidige straatnamen van de wijk boog, was ik even in verwarring. Wilhelmina, haar echtgenoot, schoonzoon en kleindochters: ze waren allemaal vernoemd. Maar waar was dan toch haar dochter Juliana? En waarom had Maurits wèl een laan, en Willem Alexander niet? Al gauw kwam ik er achter dat hele wijk naar Juliana was genoemd. Tegenwoordig noemt met het vaak het Oranjepark, maar officieel was dit het Julianapark. En de Mauritslaan had niets te maken met de zoon van Margriet, maar met de jong overleden halfbroer van Wilhelmina.
De puzzel
Mijn zoektocht was tot nu toe erg succesvol. Hoe ik iedereen gevonden heb is een verhaal op zich. Te veel voor dit artikel. Ik heb van iedereen foto’s gekregen uit de verschillende periodes van het huis. Eén van de dierbaarste plaatjes is voor mij de oudste foto van ons huis: van zomer 1932. Het echtpaar Punt met de twee jongste dochters.
Vanaf 1941 werd het huis bewoond door weduwe Janssen. Zij bleef er 30 jaar wonen. Daarna kwamen een militair (die er slechts een jaar woonde)en nog drie eigenaren daarna, voor wij het in 2016 betrokken.
Toen ik woensdag op de nieuwjaarsborrel mijn praatje hield, had ik met alle vorige bewoners of nazaten daarvan, persoonlijk gesproken. Op één na: De militair.
Maar soms is het leven net een heel ongeloofwaardige film. Er is een hoop gebeurd in een paar dagen tijd. Het is werkelijk bizar.
Voor wie dat wil lezen volgt nog een deel 2.
Enkele advertenties . De bovenste twee van eind jaren dertig, de onderste uit 1941.
Mijn puzzel lijkt bijna rond. Als er onwaarheden in deze tekst staan, hoor ik het heel graag, En als iemand iets weet te vertellen over huize Anny of de familie Ter Haar (die rond 1932 aan de Cultuurweg gewoond hebben) ook.
Jan en Aaltje Punt met de twee jongste dochters Annie en Alie in 1932. In het zonnetje naast hun huis in Wezep, “Onder het Stroodak”. Het houtwerk en de muren zijn tegenwoordig wit, maar verder is er aan deze hoek niets veranderd. Zelfs de twee witte pilaren aan het begin van de oprit staan er al. Zichtbaar tussen de bomen door.
Dezelfde hoek van het huis, maar dan meer dan 20 jaar later. Mevrouw Janssen in de serre, jaren 50. Het buitenwerk is anno 2019 onveranderd, maar binnenin is heel wat gebeurd.